Μπορεί να αποτελεί ένα μικρό κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πληθυσμό λιγότερο από 1,5 εκατ. κατοίκους, ωστόσο η Εσθονία αποτελεί έναν παγκόσμιο ηγέτη στον τομέα της δημόσιας διοίκησης.
Η μικρή αυτή ευρωπαϊκή χώρα που δημιούργησε πριν μια δεκαετία το Skype (σ.σ.:μια υπηρεσία που έχει δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας) συνεχίζει να θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα της επιχειρηματικής και τεχνολογικής καινοτομίας και τα τελευταία χρόνια μετρά στο ενεργητικό της μια ακόμη διεθνή κατάκτηση: Διαθέτει το πιο πρωτοποριακό και εύχρηστο μοντέλο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Η εσθονική πλατφόρμα διακυβέρνησης παρέχει μέσω διαδικτύου όλες τις κρατικές υπηρεσίες στους πολίτες της χώρας, γλιτώνοντάς τους πολύτιμο χρόνο και γραφειοκρατία.
Η ψηφιακή δημοσία διοίκηση και οικονομία αποτελεί το μέλλον κατά τους περισσότερους πολιτικούς και οικονομικούς αναλυτές και για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ολοένα και περισσότερη βαρύτητα στις ψηφιακές της επιδόσεις.
Ενδεικτικά παραδείγματα προς μίμηση της αποτελεσματικότητας του μοντέλου της αποκαλούμενης και ως e-Εσθονίας:
- Η συμπλήρωση του 95% όλων των φορολογικών δηλώσεων, επιχειρήσεων και ιδιωτών γίνεται ηλεκτρονικά (e-Φορολογία) και διαρκεί λιγότερο από πέντε λεπτά. Οι πολίτες λαμβάνουν ηλεκτρονικά τη δήλωση προσυμπληρωμένη και ουσιαστικά καλούνται να απαντήσουν "Ναι" ή "Όχι" σε τρεις ή τέσσερις ερωτήσεις.
- Όλες οι εκλογές που έγιναν από 2005 και μετά, επιτρέπουν την ψηφοφορία και μέσω του Διαδικτύου (internet Voting).
- Οποιοσδήποτε Εσθονός πολίτης μπορεί να δημιουργήσει και να λειτουργήσει μια επιχείρηση μέσα σε 20 λεπτά, από όπου και αν βρίσκεται (ακόμα και σε άλλη χώρα).
- Ανάμεσα στις καθημερινές υπηρεσίες που προσφέρει το e-Government είναι: η Ψηφιακή Υπογραφή, η m-Στάθμευση (ελεγχόμενη στάθμευση μέσω κινητού), το id-Εισιτήριο στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας, η e-Αστυνομία, η e-Υγεία και η e-Συνταγογράφηση (ο πολίτης πάει σε οποιοδήποτε φαρμακείο για να παραλάβει τη συνταγή που του έδωσε ο γιατρός του ηλεκτρονικά).
- Το υπουργικό συμβούλιο συνεδριάζει με τους υπολογιστές μπροστά στους υπουργούς. Τα θέματα συζήτησης και οι τοποθετήσεις-ενστάσεις διατίθενται ηλεκτρονικά νωρίτερα (e-Cabinet), και όλες οι αποφάσεις καταγράφονται και υπογράφονται ηλεκτρονικά επί τόπου. (Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα χρειάζονται εβδομάδες και ορισμένες φορές και μήνες).
- Το Υπουργείο Δικαιοσύνης διαθέτει μια online βάση δεδομένων για όλα τα νομοσχέδια της χώρας (e-Law), άμεσα προσβάσιμη στο κοινό. Οι πολίτες μπορούν να δουν ποιος υπέβαλε τον νόμο, σε τι φάση βρίσκεται καθώς και τις αλλαγές που έγιναν καθώς πέρασε από τις διαδικασίες του κοινοβουλίου.
Πώς λειτουργεί
Η Εσθονία εισήγαγε το πρωτοποριακό διακυβερνητικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα το 2002 (μια εποχή που η χώρα "ήταν ουσιαστικά μια ασύνδετη κοινωνία" όπως αναφέρει σχετική έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας) συνάπτοντας ισχυρές συνεργασίες μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Το μεγαλύτερο μέρος των υποδομών έχει επωφεληθεί από επενδύσεις στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Η πλατφόρμα υποστηρίχτηκε επιπλέον από εταιρείες τηλεπικοινωνιών και τράπεζες με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η ψηφιακή ευαισθητοποίηση των πολιτών και δημιουργηθούν οι προδιαγραφές για πρόσβαση στο ίντερνετ σε όλη τη χώρα.
Για να επιτύχει το e-Government χρειαζόταν επιπλέον μια ισχυρή υποδομή ψηφιακών πληροφοριών. Έτσι, η Εσθονία δημιούργησε το X-Road, μια ασφαλή ανταλλαγή δεδομένων από ανεξάρτητα μεταξύ τους πληροφοριακά συστήματα διαφορετικών φορέων, υπηρεσιών και εταιριών. Ο αποκεντρωμένος σχεδιασμός επιτρέπει τη μέγιστη ασφάλεια για τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών. H υποχρεωτική ψηφιακή ταυτοποίηση επιτρέπει την ψηφιακή υπογραφή εγγράφων.
Διάγραμμα για το πώς λειτουργεί η ανταλλαγή δεδομένων του X-Road:
Καταλύτης του συστήματος είναι είναι το Εθνικό Σύστημα Ταυτοτήτων (National ID Card System), το οποίο θεωρείται από τα πλέον ανεπτυγμένα σε όλο τον κόσμο. Η κάρτα αυτή είναι ουσιαστικά το "κλειδί" για όλες τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που έχουν οι πολίτες στη διάθεσή τους.
Το chip της κάρτας περιέχει κρυπτογραφημένα αρχεία με πολύ υψηλό βαθμό κρυπτογράφησης (2048-bit) και ουσιαστικά επιτρέπει την απόλυτη ταυτοπροσωπία του κατόχου σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον, όπου οι περισσότερες δραστηριότητες γίνονται χωρίς την ανάγκη της φυσικής παρουσίας του.
Ειδικότερα, η κάρτα χρησιμοποιείται:
- Ως εθνική ταυτότητα και ταξιδιωτικό έγγραφο για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Ως κάρτα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης.
- Ως αποδεικτικό στοιχείο ταυτοπροσωπίας για τις τραπεζικές συναλλαγές.
- Ως προπληρωμένο εισιτήριο στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας σε ορισμένες πόλεις.
- Ως πιστοποιητικό για την ψηφιακή υπογραφή.
- Ως ταυτότητα ψηφοφόρου για την ψηφοφορία μέσω Διαδικτύου.
- Ως κλειδί για την πρόσβαση σε όλες τις κρατικές βάσεις πληροφοριών προκειμένου ο πολίτης να δει τα στοιχεία που τον αφορούν, όπως τα ιατρικά αρχεία του, οι φορολογικές δηλώσεις του, νομοσχέδια κ.ά.
- Για να παραλάβει από οποιοδήποτε τα φάρμακα που του συνταγογράφησε ηλεκτρονικά ο γιατρός του.
Σημειώνεται ότι εκτός από την κάρτα ταυτότητας, οι Εσθονοί μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν κινητό τηλέφωνο για να αποδείξουν την ταυτότητά τους για ηλεκτρονικές υπηρεσίες (m-ID).
Τα οφέλη
Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση παρέχει διαφάνεια και προσβασιμότητα στις κρατικές υπηρεσίες, ασφαλή, εύκολη και ευέλικτη ανταλλαγή πληροφοριών καθώς και ένα φιλόξενο περιβάλλον για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Παράλληλα, η ψηφιακή οικονομία επιτρέπει την ανάπτυξη σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από τα τελωνεία, την εφοδιαστική αλυσίδα, την ηλεκτρονική τιμολόγηση, την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, τις δημόσιες προμήθειες, κ.ά.
Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τα οφέλη του εσθονικού e-Government παραθέτει ότι το 2015, μία στις τρεις αιτήσεις πολιτών εξυπηρετήθηκαν ηλεκτρονικά. Ο μέσος χρόνος που κερδήθηκε σε κάθε περίπτωση είναι τουλάχιστον 15 λεπτά λιγότερα από ότι αν η αίτηση εξυπηρετούνταν σε κάποια υπηρεσία με τη φυσική παρουσία του ενδιαφερόμενου. Βάσει των στοιχείων αυτών προκύπτει ότι συγκεντρωτικά, σε έναν χρόνο, εξοικονομήθηκαν από το σύνολο των αιτημάτων 2.8 εκατομμύρια εργατοώρες, ήτοι 3.225 χρόνια.
Αυτό σημαίνει ότι η αξία της παραγωγικότητας του X-Road ισοδυναμεί με 3.225 εργαζόμενους που δουλεύουν 24 ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα.
Σε δημόσια συζήτηση για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στα τέλη Ιανουαρίου, ο πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας και αντιπρόεδρος στην Κομισιόν, αρμόδιος για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά, Andrus Ansip, δήλωσε ότι με την υιοθέτηση της ψηφιακής υπογραφής, η χώρα κατάφερε να εξοικονομήσει 2% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 500 εκατ. δολάρια που ισούνται με τις αμυντικές δαπάνες της χώρας. "Αφού εμείς τα καταφέραμε, γιατί όχι και εσείς;" προκάλεσε το κοινό που παρακολούθησε την ομιλία του.
Πρόσθεσε μάλιστα ότι η νέα ψηφιακή ατζέντα που σχεδιάζει η χώρα βασιζόμενη στη διοικητική πλατφόρμα της αναμένεται να συμβάλει κατά 415 δισ. ευρώ τον χρόνο στην ευρωπαϊκή οικονομία και να δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2013, ο πρόεδρος της χώρας Toomas Hendrik Ilves είχε δηλώσει ότι η συμμόρφωση των πολιτών στο e-Government ήταν τόσο μεγάλη που οδήγησε στη μείωση των φορολογικών συντελεστών.
Η ευρωπαϊκή Silicon Valley
Η start-up σκηνή της Εσθονίας βρίσκεται σε μια αέναη εξέλιξη: Η Wall Street Journal ανέφερε το 2012 ότι στην Εσθονία ιδρύονται περισσότερες start-ups επιχειρήσεις από οποιαδήποτε άλλο ευρωπαϊκό κράτος.
Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες επεκτάθηκαν το 2015 σε πολίτες άλλων χωρών χάρη στην υπηρεσία e-Residency: Οι κάτοικοι του εξωτερικού έχουν τη δυνατότητα πλέον να αποκτήσουν μια ψηφιακή κάρτα e-διαμονής, για να έχουν πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές ηλεκτρονικές υπηρεσίες και να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά.
Η κάρτα αυτή ωστόσο δεν παρέχει δικαιώματα παραμονής ούτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κάρτα φυσικής ταυτοποίησης ή ταξιδιωτικό έγγραφο. Εκδίδεται ύστερα από αίτηση του ενδιαφερομένου (σε κάποιες περιπτώσεις εκδίδεται και από τις κατά τόπους πρεσβείες για να μη χρειάζεται καμία μετακίνηση) και ο κάτοχός της μπορεί από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου βρίσκεται:
- Να δημιουργήσει εταιρεία στην Εσθονία απευθείας από τον προσωπικό του υπολογιστή (σ.σ.: Το χρονικό ρεκόρ σύστασης και λειτουργίας μιας νέας επιχείρησης ανέρχεται στα 18 λεπτά)
- Να υπογράψει έγγραφα με συνεταίρους, υπαλλήλους και κρατικές υπηρεσίες.
- Να ανταλλάξει κρυπτογραφημένα έγγραφα.
- Να υποβάλλει περιοδικές καταστάσεις σε οργανισμούς.
Το σύστημα αναγνωρίζει επίσης δελτία ταυτότητας από το Βέλγιο, την Πορτογαλία, τη Λιθουανία και τη Φινλανδία και έπονται ακόμα περισσότερες χώρες.
Υπολογίζεται ότι περίπου 300.000 με 500.000 ευρώ θα επενδύονται ετησίως στο πρόγραμμα e-Residency έως το 2020.
Η Εσθονία προσφέρει παράλληλα πολλά δωρεάν σεμινάρια, networking εκδηλώσεις (σ.σ.: μπορεί κανείς να επικοινωνήσει με οποιονδήποτε συνεργάτη επιθυμεί σχεδόν οποιαδήποτε στιγμή καθώς είναι πολύ εύκολο να βρει τα στοιχεία επικοινωνίας του) και σχεδόν κάθε πανεπιστήμιο έχει το δικό του incubator, στο οποίο μπορεί να πάρει μέρος ο καθένας.
Στην Εσθονία ο συντελεστής φορολογίας εισοδήματος είναι ενιαίος, με πολύ λίγες εξαιρέσεις και επομένως ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων καθίσταται πιο δίκαιος. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του εσθονικού συστήματος αποτελεί το γεγονός ότι όταν μια εταιρεία επαναεπενδύει τα κέρδη της, τότε δεν πληρώνει εταιρικό φόρο.